Opublikowano: 30.03.2023
Poprawiono: 14.03.2025
Ochrona przeciwporażeniowa
Ochrona przeciwporażeniowa ma zapobiegać rażeniu prądem elektrycznym, środki ochrony przeciwporażeniowej dzielą się na środki nietechniczne i środki techniczne. Nietechnicznymi środkami ochrony przeciwporażeniowej są m.in. szkolenia i system uprawnień, które mają pogłębiać świadomość zagrożeń elektrycznych oraz kształtować bezpieczne metody pracy.
Techniczne środki ochrony przeciwporażeniowej, są związane z budową i eksploatacją urządzeń elektrycznych, które powinny być zgodne z przepisami prawa i normami. Normy są aktualnymi zasadami wiedzy technicznej, przeznaczonymi do powszechnego stosowania i opracowanymi przez grono uznanych ekspertów, na zasadzie konsensu.
Normy techniczne związane z bezpieczeństwem, dzielą się na trzy grupy:
A – podstawowe normy bezpieczeństwa, zawierające ogólne zasady dotyczące wszystkich urządzeń;
B – grupowe normy bezpieczeństwa, zawierające zasady dotyczące danej grupy urządzeń;
C – produktowe normy bezpieczeństwa, zawierające wymagania dotyczące danego urządzenia (wyrobu).
Normy typu C, są najważniejsze ponieważ zawierają najbardziej szczegółowe wymagania, tych norm jest też najwięcej.
Normy typu A, mają największą rangę ponieważ dotyczą największej ilości urządzeń. Normy typu B, dzielą się na normy dotyczące określonych aspektów bezpieczeństwa (B1) i normy dotyczące urządzeń ochronnych (B2).
Bezpieczeństwo wg normy PN-EN 45020:2009, to brak nieakceptowanego ryzyka szkód. Absolutne bezpieczeństwo jest nieosiągalne i dlatego w normach akceptuje się w sposób jawny, ryzyko szczątkowe.
Akceptowalny poziom bezpieczeństwa eksploatacji urządzeń elektrycznych, jest osiągany przez produkcję urządzeń „bezpiecznych samych w sobie” i "użytkowanie zgodne z przeznaczeniem".
Koncepcja ochrony przeciwporażeniowej zakłada możliwość wystąpienia pojedynczego uszkodzenia, możliwość wystąpienia uszkodzenia obu środków ochrony, uważna jest za mało prawdopodobną i jest dopuszczona jako ryzyko szczątkowe.
Zgodnie z podstawową zasadą ochrony przeciwporażeniowej, części czynne niebezpieczne nie powinny być dostępne, a części przewodzące dostępne nie mogą być niebezpieczne, zarówno w normalnych warunkach jak i w warunkach pojedynczego uszkodzenia.
Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym, w normalnych warunkach jest zapewniona przez środki ochrony podstawowej, a ochrona w warunkach pojedynczego uszkodzenia jest zapewniona przez środki ochrony przy uszkodzeniu (ochrona dodatkowa).
Środki ochrony wzmocnionej zapewniają ochronę w obydwu przypadkach.
Warunki normalnego użytkowania to warunki, w których urządzenie jest eksploatowane w sposób zgodny z przeznaczeniem, a wszelkie zastosowane środki ochrony są skuteczne.
Warunki pojedynczego uszkodzenia to warunki w których jeden ze środków ochrony jest nieskuteczny.
Każdy inny środek ochrony podstawowej, ochrony przy uszkodzeniu i ochrony wzmocnionej powinien odpowiadać podstawowej zasadzie ochrony przeciwporażeniowej.
Ochrona uzupełniająca za pomocą urządzeń różnicowoprądowych wysokoczułych (IΔn ≤ 30 mA) i/lub miejscowych połączeń wyrównawczych, jest stosowana jako środek ochronny w określonych przypadkach.
Ograniczenie napięcia powinno gwarantować, że napięcie pomiędzy częściami równocześnie dostępnymi nie przekroczy stosownych wartości granicznych ELV (ang. Extra Low Voltage).
Ograniczenie ustalonego prądu dotykowego i ładunku powinno chronić ludzi przed niebezpiecznymi lub dającymi się odczuć wartościami ustalonego prądu dotykowego i ładunku.
Separacja zwykła między rozpatrywanym obwodem, a innymi obwodami lub ziemią, powinna być osiągnięta w całości za pomocą izolacji podstawowej przewidzianej na najwyższe występujące napięcie.
Separacja ochronna pomiędzy obwodem i innymi obwodami powinna być osiągnięta za pomocą:
• izolacji podstawowej i izolacji przewidzianych na najwyższe występujące napięcie, lub
• izolacji wzmocnionej przewidzianej na najwyższe występujące napięcie,
• ekranowania ochronnego z ekranem ochronnym separowanym od sąsiedniego obwodu, izolacją podstawową przewidzianą na napięcie sąsiedniego obwodu, lub kombinacji tych środków.
Ekranowanie ochronne powinno składać się z ekranu przewodzącego, umieszczonego pomiędzy częściami czynnymi niebezpiecznymi instalacji, sieci lub urządzenia i częścią chronioną. Ekran ochronny powinien być przyłączony do układu połączeń wyrównawczych ochronnych instalacji, sieci rozdzielczej lub urządzenia oraz powinien spełniać wymagania dotyczące elementów układu połączeń wyrównawczych ochronnych.
Urządzenia klasyfikuje się wg klas ochronności:
klasa ochronności 0 – urządzenia z izolacją podstawową, będącą środkiem ochrony podstawowej i bez określania środków ochrony przy uszkodzeniu;
klasa ochronności I – urządzenia z izolacją podstawową, będącą środkiem ochrony podstawowej i połączeniami wyrównawczymi ochronnymi jako będącymi środkiem ochrony przy uszkodzeniu;
klasa ochronności II – urządzenia z izolacją podstawową, będącą środkiem ochrony podstawowej i izolacją dodatkową, będącą środkiem ochrony przy uszkodzeniu lub izolacją wzmocnioną, będącą równocześnie ochroną podstawową i ochroną przy uszkodzeniu;
klasa ochronności III – urządzenia, w których napięcie jest ograniczone do wartości ELV, wyposażone w ochronę podstawową i nie wyposażone w ochronę przy uszkodzeniu. Urządzenia klasy ochronności III, mogą być przyłączane do układów SELV (ang. Safety Extra Low Voltage) lub PELV (ang. Protected Extra Low Voltage). Napięcie ELV nie może przekraczać wartości 50 V a.c. lub 120 V d.c. (bez tętnień).
Obudowy i przegrody powinny chronić przed dostępem do niebezpiecznych części czynnych, zapewniając stopień ochrony nie niższy niż IPXXB, lub IP2X.
Bibiografia:
1. PN-EN 61140:2005 Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym -- Wspólne aspekty instalacji i urządzeń
2. W. Jabłoński Napięciowe kryteria skuteczności ochrony przeciwporażeniowej przy uszkodzeniach w liniach oraz instalacjach elektrycznych niskiego i wysokiego napięcia
3. W. Jabłoński Budowa i badanie instalacji elektrycznych niskiego napięcia. Zagadnienia wybrane